Aşırı Aktif Mesane ve Diğer Mesane Hastalıkları

Aşırı Aktif Mesane (AAM)

Gündüz sık idrar yapma (sabah uyandıktan gece yatana kadar geçen sürede sekiz kereden daha sık idrar yapmak),

Gece idrara kalkma (geceleri iki kere ve daha sık idrar yapmak)

ile birlikte görülen engellenemeyen şiddetli idrar yapma hissi ve

sıkışma idrar kaçırması nın (tuvalete yetişemeden idrar kaçırma) birlikte görüldüğü durumdur..

Aşırı aktif mesane (AAM) görülme sıklığı ABD'de erkek ve kadında %16 civarındadır. Avrupa'da kadınlarda %17 erkeklerde %15 civarında bulunmuştur.

AAM yaşam kalitesini bozmaktadır. AAM yakınmaları içinde yer alan sıkışma tipi idrar kaçırma stres tipi idrar kaçırmaya (öksürürken, ağır kaldırırken idrar kaçırma) göre yaşam kalitesini daha çok bozmaktadır. Çünkü stres tipi idrar kaçırma öngörülebilmektedir, yani hasta öksüreceği zaman, ya da ağır bir şey kaldıracağı zaman idrar kaçıracağını bilir ve ona göre önlem alabilir. Halbuki sıkışma tipi idrar kaçırma öngörülemez. Bu tip idrar kaçırma sıklıkla mesanede kontrolsuz kasılmalara bağlı olarak ortaya çıkar ve bu kasılmaların ne zaman ortaya çıkacağı öngörülemez. Ayrıca sıkışma tipi idrar kaçırmada, kaçan idrar miktarı stres tipi kaçırmadakinden çok daha fazladır. Bu iki durum yaşam kalitesinde daha fazla bozulmaya yol açmaktadır.

Depresyon ve cinsel problemler AAM ve sıkışma tipi idrar kaçırması olan hastalarda sık görülmektedir.

AAM sendromu olan kadın ve erkek hastalar dışarıda ve yabancı oldukları ortamlarda çok büyük sıkıntı yaşamaktadırlar ve bu nedenle bu kişiler arkadaşlık kurmakta zorluk çekmekte, sosyal ilişkileri bozulabilmektedir.

Geceleri idrar yapmak için sık sık uyanma genç ve yaşlılarda uykusuzluğa ve dolayısıyla ertesi gün çalışma veriminde düşmeye yol açmaktadır.
 

Aşırı Aktif Mesane Tanısında Kullanılan Değerlendirme Yöntemleri

AAM değerlendirmesinde asıl amaç bu yakınmalara neden olan birçok hastalığın dışlanmasıdır. Bu dışlama uygun şekilde yapıldığında AAM yakınmalarına neden olan birçok durum ve hastalık ortaya çıkartılabilir ve uygun şekilde tedavi edilebilir. AAM yakınmalarına neden olan bu durum ve hastalıklar şunlardır:

  • Mesane taşı, tümörü,
  • idrar yolu iltihapları gibi hastalıklar,
  • nörojenik işeme bozuklukları,
  • erkekte prostat hastalığı,
  • kadında pelvik organ sarkmaları, stres tip idrar kaçırma durumu),
  • kronik böbrek yetmezliği,
  • şeker hastalığı,
  • bazı ilaçların kullanımı,
  • kadınlarda menstruasyon dönemi ve hamilelik varlığı.

Bu durum ve hastalıkları ortaya koyabilmek için AAM başlangıç değerlendirmesinde yapılması gerekenler şunlardır:

  • Hastanın şikayetlerinin iyi değerlendirilmesi,
  • Fizik muayene
  • İdrar tahlili,
  • Mesane böbrek ultrasonu,
  • Endoskopi
  • Ürodinami

Tüm bu değerlendirmelere rağmen bu yakınmalara neden olan bir durum veya hastalık tespit edilemediyse o zaman nedeni belli olmayan AAM’den bahsetmek gerekir.

AAM Tedavisi

AAM'ye neden olan hastalık belirlendikten sonra hastalığı ortadan kaldırmaya yönelik tedavi uygulanır. Örnek vermek gerekirse AAM yakınmalara neden olan durum mesane taşı, mesane tümörü, pelvik organ sarkması ya da prostata bağlı idrar yolu tıkanıklığı ise bu hastalıkların cerrahi yoldan tedavi edilmesi çoğu kez AAM yakınmalarını da ortadan kaldıracaktır. Ya da kontrol edilememiş bir şeker hastalığı veya idrar yolları iltihabı söz konusuysa bu hastalıkların kontrol altına alınması AAM yakınmalarının da düzelmesine yol açacaktır. Mesanede kontrolsuz kasılmalar dışında AAM'ye neden olacak bir nedenin saptanamadığı durumlarda şu tedavi seçenekleri kullanılabilir.

Davranışsal Tedavi

Bu tedavi AAM'ye neden olabilecek kafeinli, asitli ve baharatlı ve alkollu içeceklerin kısıtlanması, aşırı sıvı alımının azaltılması ve işemeyi belli satlerde yapma ve pelvis taban egzersizlerinden oluşur.

Pelvis taban egzersizleri doğru kasların düzenli bir şekilde kasılması hekim tarafından hastaya öğretilirse kontrolsuz kasılmaların ortadan kaldırılmasında sıklıkla başarılı sonuçlar vermektedir. Hem stres hem de sıkışma tipi idrar kaçırmaların davranışsal tedavisinde pelvis taban kas egzersizleri etkili olmaktadır. Zamanlı işeme AAM tedavisinde belli bir başarıyla uygulanan bir tedavi yöntemidir. Önce hastaya saatte bir idrar yapması önerilir. Hasta bunda başarılı olur ve idrar kaçırmazsa bu aralıklar 15'er dakika arttırılarak 2-3 saate kadar çıkılabilir.

Davranışsal tedavi yöntemleri ilaç tedavisiyle birlikte uygulandıkları zaman şiddetli AAM durumlarında başarılı sonuçlar alınmaktadır.

İlaç Tedavisi

Bu konuda ülkemizde kullanılan ilaçlar ın etken madde isimleri oksibutinin, tolterodin, fesoterodin, trospiyum, darifenasin, solifenasin ve propiverin'dir. B u ilaçların hepsi kontrolsuz kasılmaları etkin olarak ortadan kaldırmaktadırlar. Ancak bu ilaçların ağız kuruluğu, kabızlık, görme bulanıklığı, çarpıntı ve nabız hızında artış, algılama bozukluğu, hafıza kaybı, uykusuzluk, kabus görme, unutkanlık, uyku hali gibi önemli yan etkileri görülebilmektedir. Bu yan etkiler her ilaçta değişik olabilmektedir. Dolayısıyla ilaç seçimini bu konuda uzmanlaşmış bir hekim hasta ve ilaç özelliklerini dikkate alarak yapmalıdır.

Tibial Sinir Uyarı Tedavisi

AAM nedeniyle devamlı ilaç kullanmak istemeyen hastalarda ya da ilaç tedavisi nedeniyle şiddetli yan etki görülen hastalarda uygulanabilecek etkili bir tedavi yöntemidir. Ayak bileği iç yüzdeki kemik çıkıntısının hemen arkasından geçen tibial sinirin ince bir iğne ile tespit edilerek haftada yarım saat süreyle elektriksel uyarı verilmesi esasına dayanır. Bu yöntem ağrılı ve acı veren bir tedavi yöntemi değildir. Muayenehane şartlarında 12 hafta süreyle uygulanmaktadır. Yanıt alınan hastalarda 2-3 ayda bir idame tedavisi uygulamak gerekebilir.

Mesaneye Botoks Uygulanması

Mesanede çok şiddetli kontrolsuz kasılmalara bağlı AAM yakınmaları olan bu yakınmaları ilaçlarla ve tibial sinir uyarı tedavisiyle kontrol altına alınamayan ya da şiddetli ilaç yan etkileri nedeniyle ilaç kullanamayan hastalarda mesane içine Botoks uygulaması olumlu sonuçlar vermektedir. Ancak bu tedavi sonrası hastaların %20’sinde şiddetli idrar tutukluğu ortaya çıkabileceği ve bu nedenle hastanın kendisinin veya bir yakınının idrarını bir kullanımlık sondalarla günde birkaç kez boşaltması gerekebileceği hasta ve yakınlarına mutlaka anlatılmalıdır. Dolayısıyla bu tedavi nörolojik hastalıklara bağlı AAM durumunda idrarını belli aralarla bir kullanımlık sondalarla kendisi boşaltan hastalarda daha rahatlıkla uygulanabilir ve çok iyi sonuçlar vermektedir.

Cerrahi Tedavi

Özellikle nörolojik hastalıklara (omurilik yaralanması, multiple skleroz, meningomyelosel gibi) bağlı AAM durumlarında ilaç, tibial sinir uyarı tedavisi ve mesaneye botoks uygulanması gibi tedavilere yanıt alınamıyorsa ve böbreklerde bozulma ortaya çıkmışsa mesane ogmentasyon ameliyatları uygulanabilir. Bu cerrahi tedavi yöntemi böyle durumlarda başarılı sonuçlar vermektedir. Mesane ogmentasyon ameliyatı hastanın kendi barsaklarından bir parça kullanılarak mesanenin genişletilmesi ameliyatıdır.